Niemowlęta (czyli dzieci do pierwszego roku życia) i małe dzieci (od pierwszego do trzeciego roku życia) charakteryzują się pewnymi odrębnościami fizjologicznymi i morfologicznymi, a także różnicami aktywności enzymatycznej i metabolicznej. Jeśli sięgamy po zioła u najmłodszych, to najistotniejszą kwestią jest dobór właściwego surowca zielarskiego z uwzględnieniem prawidłowego procesu jego przetwarzania i precyzyjnego dawkowania. Surowce roślinne przeznaczone dla niemowląt powinny być ze sprawdzonych plantacji, które przestrzegają wszystkich zalecanych rygorystycznych norm. Zawsze sięgając po zioła, ale też i kosmetyki powinniśmy skonsultować się z pediatrą.
Najczęstszymi dolegliwościami u maluchów są zaburzenia ze strony układu pokarmowego, który nie jest jeszcze w pełni sprawny. Objawy takie jak kolki jelitowe, wzdęcia, biegunki spędzają sen z oczu świeżo upieczonym rodzicom. Dzieci są wtedy płaczliwe i niespokojne, czemu nie ma się co dziwić! Najczęściej w takich przypadkach sięgamy po farmaceutyki, ale rumianek, koper włoski, anyżek i kminek też poprawiają trawienie i ułatwiają usuwanie gazów jelitowych. Ponadto działają uspokajająco i przeciwbólowo. W leczeniu niemowląt można też stosować prawoślaz lekarski, którego łagodne działanie wykorzystywane jest w stanach zapalnych dróg oddechowych oraz czarną jagodę polecaną na biegunki. W przypadku bezsenności u małych dzieci można postawić bukieciki lawendy w sypialni lub zawiesić w pobliżu łóżeczka bawełniane woreczki wypełnione jej kwiatami. Bukieciki lub woreczki trzeba wymieniać co miesiąc. Można też przygotować woreczki z chmielem.
Rumianek pospolity jest jednym z pierwszych ziół, jakie można podać noworodkowi. Napar z koszyczków rumianku działa przeciwzapalnie, rozkurczowo i przeciwbakteryjnie w obrębie przewodu pokarmowego, ułatwia trawienie, likwiduje wzdęcia, kolki i bóle brzucha. Rumianek jest też niezastąpiony na ząbkowanie w sytuacjach, gdy ból utrudnia zasypianie. Wskazane jest wtedy podawanie herbatki rumiankowej jak najczęściej w ciągu dnia, aby przedłużyć działanie naparu na bolące dziąsła. Rumianku można też używać do pielęgnacji dziecka. Podczas kąpieli łagodzi odparzenia, pokrzywki, świąd i podrażnienia alergiczne.
Napar z kwiatów rumianku
Kwiaty rumianku (około 1 łyżki stołowej) zalewamy wrzątkiem i zaparzamy pod przykryciem przez 15 minut. Po tym czasie odcedzamy.
W przypadku niemowląt 1 łyżeczkę łączymy z mlekiem i podajemy do picia kilka razy dziennie. Napar można też rozcieńczyć z wodą i dosłodzić miodem dla małych dzieci.
Napar z kwiatów rumianku do kąpieli
Stosujemy w proporcji 30-50g surowca na wanienkę wody. Najpierw należy przygotować napar, a następnie wlać go do kąpieli i dokładnie przemywać podrażnione miejsca na skórze dziecka.
Takiego naparu można też używać w formie okładów, przemywania skóry i oczu.
Biedrzeniec anyż (Pimpinella anisum) wykazuje działanie lecznicze w nieżytach żołądka i jelit, na wzdęcia, nieżyty oskrzeli i gardła, a także pobudza apetyt. Owoce anyżu (Fructus Anisi) ze względu na zawartość anetolu wykazują działanie wykrztuśne i rozkurczowe. Anyż ma też działanie mlekopędne.
Napar z owoców biedrzeńca
Owoce biedrzeńca (1 czubatą łyżkę) rozgniatamy w moździerzu. Zalewamy wrzątkiem, odstawiamy pod przykryciem na 10 minut, a następnie przecedzamy. Niemowlęciu podajemy po 1 łyżeczce 3 razy dziennie, można go dosłodzić miodem, ale w przypadku wzdęć i kłopotów z trawieniem stosujemy napary niesłodzone.
Kminek lekarski (Carum carvi) działa skutecznie na wzdęcia. W lecznictwie stosowane są owoce kminku (Fructus Carvi), które mają właściwości wiatropędne, przeciwskurczowe, ułatwiające trawienie i przeciwbakteryjne. Można je stosować u niemowląt od trzeciego miesiąca życia. Kminek uważany jest za najskuteczniejszy lek na wzdęcia. Można nim wzbogacać herbatki z kopru włoskiego i rumianku po prostu łącząc napary. Kminek hamuje nadmierny wzrost bakterii w przewodzie pokarmowym u dzieci, a zawarty w nim olejek eteryczny pobudza wydzielanie soków trawiennych i rozkurcza jelita oraz żołądek. Należy pamiętać, że do sporządzenia naparu trzeba rozgnieść owoce kminku właśnie po to, aby uwolnić olejek eteryczny i mógł on rozpuścić się w wodzie. Tą czynność trzeba wykonać tuż przed zaparzeniem. Kminek wskazany jest też dla matek karmiących (działa mlekopędne).
Napar z owoców kminku lekarskiego przygotowujemy z rozgniecionych ziarenek (1 łyżeczka na pół szklanki wody) zalewając je wrzątkiem. Parzymy kminek przez 10 minut i odcedzamy. Jeśli niemowlę karmione jest naturalnie, mama powinna pić napar godzinę przed każdym karmieniem, a w przypadku niemowląt karmionych butelką dodajemy 50 ml naparu do pokarmu.
Biegunka u malucha
W leczeniu biegunki stosuje się zioła w postaci naparów, ale też trzeba dopilnować, aby dziecko jak najwięcej piło wody. W diecie przeciwbiegunkowej u dzieci powyżej trzeciego miesiąca życia można też podawać zupę z marchwi (popularną marchwiankę) lub sok wyciśnięty z marchwi – wystarczy po jednej łyżeczce kilka razy na dobę.
Prawoślaz lekarski (Althaea officinalis) jest niezmiernie przydatną rośliną w pediatrii. Korzeń prawoślazu ma przyjemny smak, więc bez problemu każde dziecko go przyjmie. Obecne w surowcu śluzy roślinne pokrywają podrażnioną błonę śluzową warstwą ochronną łagodząc w ten sposób męczący suchy kaszel. Ponadto, zawarte w korzeniu związki aktywne upłynniają wydzielinę oskrzeli. Syrop prawoślazowy pomaga także najmłodszym w wypróżnieniu, gdyż śluzy zwiększają poślizg i rozluźniają masy kałowe.
Odwar z korzenia prawoślazu lekarskiego
Składniki:
- 1 łyżka stołowa korzenia prawoślazu
- 0,5 l wody
Przygotowanie:
Rozdrobniony korzeń zalewamy zimną wodą i odstawiamy na 3 godziny. Następnie przecedzamy i krótko doprowadzamy do wrzenia. Studzimy, przecedzamy ponownie i podajemy dziecku około 1/2 filiżanki 3 razy dziennie aż do zmniejszenia lub całkowitego ustąpienia kaszlu.
A oto przydatna tabela, która podpowie rodzicom jakie zioła mogą stosować u swoich pociech w zależności od dolegliwości:
| NAZWA ROŚLINY/stosowana część | ZASTOSOWANIE w dolegliwościach | WIEK dziecka |
| Biedrzeniec anyż / owoce | Zapalenie oskrzeli z towarzyszącym kaszlem, wzdęcia | Od 3. miesiąca |
| Borówka czernica / owoce | biegunka | Od 6. miesiąca |
| Koper włoski / owoce | Kolka jelitowa, nieżyt górnych dróg oddechowych | Od 2. tygodnia |
| Kminek lekarski / owoce | Kolka jelitowa | Od 3. miesiąca |
| Prawoślaz lekarski / korzeń | Stany zapalne górnych dróg oddechowych, suchy kaszel | Od 6. miesiąca |
| Rumianek pospolity / koszyczki kwiatowe | Kolka jelitowa, ząbkowanie, pieluszkowe zapalenie skóry, schorzenia i podrażnienia skórne | Od 2. tygodnia |