Arnikę kojarzy niemal każdy, chociaż z nazwy, ponieważ maść z arniką jest popularnym środkiem łagodzącym ból, opuchliznę, zmniejszającym bóle reumatyczne, poprawiającym stan i koloryt skóry naczynkowej. Żel z arniką jest nieocenioną pomocą na sińce, krwiaki, w kosmetyce używany na pękające naczynka, czy sińce pod oczami. Czego jeszcze warto się dowiedzieć na temat arniki górskiej? Gdzie występuje naturalnie? Jakie ma jeszcze działanie?
Kupalnik, pomórnik górski, to inne nazwy Arnica montana, czyli rośliny z rodziny astrowatych arniki górskiej. Do tego gatunku zalicza się aż trzydzieści roślin, ale w naszym klimacie możemy spotkać tylko arnikę górską. O arnice wspominała już na przełomie XI i XII wieku znana uzdrowicielka i mistyczka Święta Hildegarda z Bingen. To Ona opisała między innymi arnikę w swoim dziele przyrodniczo medycznym i poza właściwościami leczniczymi nadała roślinie właściwości magiczne.
Ciekawostka…
W wigilię Świętego Jana, czyli w dniu przesilenia letniego, w Bawarii był zwyczaj kładzenia w narożnikach swoich pól uprawnych bukiecików z arniki, aby w ten sposób uchronić przyszłe zbiory przed szkodliwymi zjawiskami metrologicznymi i demonami niszczącymi zasiewy. Jeśli zaś w oknie widoczna była wiązanka z arniki, to taki dom miał naturalną ochronę przed piorunami z nieba.
Występowanie
Arnika górska występuje naturalnie w górskich pasmach Europy, Azji i Ameryki Północnej. W naszym kraju jest dość rzadkim gatunkiem, ale najczęściej można ja spotkać w północno – wschodniej części kraju, na Dolnym Śląsku, w Sudetach oraz Karpatach.
Wygląd
Roślina dorasta do 60 cm wysokości, ma krótkie i grube kłącze zakończone wieloma cienkimi korzeniami. Łodyga jest wzniesiona, a a niej wyrastają naprzeciwległe, małe liście lancetowatego kształtu. Liście odziomkowe są zaś grube i jajowate. Kwiaty mają barwę żółtopomarańczową, zebrane są w koszyczki, wyrastają ze szczytu łodygi lub z kątów górnych listków. Arnika zaczyna kwitnienie w czerwcu i kończy w sierpniu. Kwiaty nie pachną wyraziście, raczej delikatnie i zapach jest słabo wyczuwalny.
Kwiaty arniki zawierają olejek eteryczny, flawonoidy, trójterpeny, arnicynę (gorycze), laktony seskwiterpenowe, fitosterole, saponiny, aminy, kwasy organiczne, karotenoidy, sole mineralne i aminy. W kłączu znajduje się olejek eteryczny, inulina, skrobia, garbniki, żywica i śluzy. Owocem arniki jest niełupka. Surowcem leczniczym są koszyczki kwiatowe, kwiaty, kłącze wraz z korzeniami i liście. Arnika ze względu na swoje rzadkie występowanie w stanie naturalnym jest pod ochroną, a do celów leczniczych pozyskuje się ją z upraw.
Uprawa arniki
Aby korzystać z leczniczych właściwości arniki można ja wysiać w swoim ogrodzie, koniecznie na słonecznym stanowisku, w lekko kwaśnej i próchniczej glebie. Można wysiać nasiona do skrzynek w marcu, a w kwietniu przesadzić do gruntu. Pielęgnacja w zasadzie polega na usuwaniu chwastów i spulchnianiu gleby. Arnika najczęściej uprawiana jest na górskich łąkach, ponieważ potrzebuje tak zwanego grzyba glebowego do prawidłowego wzrostu.
Jak i kiedy zbierać arnikę?
Kwiatostany zbierać należy w suche, słoneczne dni już w początkowym okresie kwitnienia, aby w trakcie suszenia kwiaty nie osypywały się. Koszyczki w całości suszymy w przewiewnym miejscu rozkładając pojedynczą warstwę. Tak samo suszymy liście zbierane w całym okresie kwitnienia od czerwca do sierpnia, a kłącza wykopujemy na jesień, najlepiej we wrześniu i październiku.
Właściwości arniki
Arnika górska pobudza układ nerwowy, pomaga we wstrząsach pourazowych mózgu, pobudza układ krwionośny, rozszerza naczynia wieńcowe, obniża ciśnienie krwi, działa przeciwzapalnie, przeciwbakteryjnie, przeciwgrzybiczo, zmniejsza obrzęki, wzmacnia i uszczelnia ścianki naczyń krwionośnych, ma działanie moczopędne i pobudza wydzielanie się soków trawiennych.
Zastosowanie
Napary są rzadko stosowane w medycynie. Pobudzają wydzielanie soków trawiennych, czasem napary służą w stanach zapalnych dróg moczowych, na obrzęki, osłabienie, zaburzenia krążenia, nadciśnienie, zapalenie żył, stany zakrzepowe. Arnika stosowana jest też w homeopatii. Zewnętrznie okłady z naparów, odwarów i nalewki (rozcieńczonej) używa się w celu zmniejszenia obrzęków i bólu przy różnego pochodzenia urazach. Okłady z arniki są skuteczne na krwiaki, kontuzje, zwichnięcia, dolegliwości na tle reumatycznym zarówno mięśni, jak i stawów.
Rozcieńczona z wodą nalewka arnikowa może być wykorzystywana do płukania gardła i jamy ustnej i do przemywania miejsc po ukąszeniach przez owady oraz na zapalenia powierzchniowe żył.
Arnika w kosmetyce
Wyciągi z arniki są składnikiem płynów do przemywania twarzy i kremów pielęgnacyjnych do stóp. Mają działanie przeciwzapalne, łagodzące, zmniejszając obrzęki, oczyszczające, a wszelkiego rodzaju preparaty do cery z tendencją do rozszerzania się i pękania naczynek krwionośnych są dzięki arnice wyjątkowo skuteczne.
Arnikę możemy znaleźć też na liście składników produktów przeznaczonych do pielęgnacji włosów, żeli, odżywek, ponieważ arnika ma również działanie antyseptyczne.
Kąpiel z dodatkiem wyciągów arnikowych łagodzi dermatozy, zmniejsza cellulit i wzmacnia naczynka krwionośne.
Napar z kwiatów arniki górskiej
Składniki:
- 4 łyżeczki kwiatów arniki
- pół szklanki wody
Przygotowanie:
Kwiaty zalewamy wrzącą wodą, przykrywamy, pozostawiamy na kwadrans i przecedzamy. Nasączoną naparem lnianą ściereczkę lub gazę przykładamy na bolące miejsca i pozostawiamy na dwie godziny!
Środki ostrożności: miejscowe zastosowanie arniki na uszkodzoną skórę po dłuższym stosowaniu może doprowadzić do stanów zapalnych, a w przypadku naprawdę dużych dawek do zmian martwiczych, dlatego należy stosować napary i kosmetyki arnikowe z umiarem.
Na reumatyzm, zwłaszcza atakujący stawy palców, można zastosować okłady z kwiatów arniki górskiej. Okłady zmniejszają bóle i obrzęki. Okłady przyrządzamy podobnie, jak napary, około czterech łyżeczek kwiatów na pół szklanki wrzątku. Takie okłady też należy pozostawić nawet na dwie godziny w bolącym miejscu.
UWAGA!
Arniki NIE WOLNO stosować na rany i ostre stany zapalne skóry. Przetwory z wysoką zawartością arniki mogą doprowadzić do zmian martwiczych! Arnika nie jest wskazana przy zapaleniu żołądka i jelit, stanach pozawałowych, przy krwawieniu z przewodu pokarmowego, podczas leczenia strofantyną i glikozydami naparstnicy, a także w okresie ciąży. Jeśli przedawkujemy arnikę musimy się liczyć z wystąpieniem biegunki, wymiotów, wysypki, zaburzeniami rytmu serca, a nawet utratą przytomności!
Źródła: Ziołowe królestwo, Wyd. Publicat S.A., Poznań.
Fot.: Wikipedia / Pixabay.com