Czy to możliwe, aby poznać wszystkie zioła, albo chociaż te, które występują lokalnie? Jest to na pewno trudne do zrobienia, ale mamy nadzieję, że razem z naszym BLOGiem poznacie chociaż te najbardziej popularne i możliwe do znalezienia.
Dzisiaj przybliżymy Wam poziewnik szorstki (Galeopsis tetrahit L.) z rodziny jasnotowatych. Jest to roślina występująca naturalnie w Europie i na północy Azji. W Polsce w zasadzie niezależnie od tego, w której części kraju się znajdujemy, możemy bez większych problemów znaleźć tą jednoroczną roślinę. A gdzie jej szukać? Często w uprawach lnu, kukurydzy i roślin okopowych (dopóki nie zostanie zwalczona jako chwast). Poziewnik lubi umiarkowanie wilgotną glebę, żyzną, próchniczą, dość bogatą w składniki odżywcze, więc to jest powodem jego „wchodzenia w paradę” rolnikom. Potocznie poziewnik szorstki znany jest jako koci pysk, badyl, czy konopka. Stracił już co prawda swoją popularność, był szerzej stosowany mniej więcej do połowy XX wieku, ale wciąż warto go poznać.
Jak wygląda poziewnik szorstki?
Poziewnik ma łodygę wzniesioną, dość gałęzistą, w całości okrytą kłującymi szczecinkami. Kwiaty zebrane są w nibyokółki po 7 sztuk, cały kwiatostan zaś jest ciemno ogruczolony. Kielich kwiatu ma na nerwach szczecinki, a jego ząbki i przysadki (liść, z którego kąta wyrasta kwiat) są kłujące. Korona kwiatu jest dwuwargowa w kolorze purpury, czerwona lub biaława, chociaż rzadko. Kwitnie od czerwca aż do października. Liście są jajowatego lub podłużnego kształtu, mają też zaostrzone brzegi, wyrastają naprzeciwlegle.
Ciekawostka…
Do poziewników zalicza się też takie odmiany jak poziewnik polny, poziewnik piaskowy, poziewnik wąskolistny o podobnych właściwościach, co poziewnik szorstki.
Bywa, że poziewnik jest mylony z takimi gatunkami jak gajowiec, czy jasnota purpurowa.
Jak i kiedy zbierać?
Zbiór możemy przeprowadzić przez cały okres kwitnienia w ładny, suchy dzień. Najlepiej założyć rękawiczki ochronne, aby uniknąć mało przyjemnego kontaktu kłującymi częściami rośliny. Suszymy w ciemnym miejscu, przewiewnym, do 40 stopni Celsjusza, a potem przechowujemy surowiec w torebkach papierowych lub słoikach. Po wysuszeniu również należy chronić poziewnik przed promieniowaniem słonecznym trzymając ziele w szafkach lub ciemnych spiżarniach.
Poziewnik szorstki często mylony jest z jasnotą lub gajowcem.
Jakie działanie ma poziewnik szorstki?
W zielu poziewnika znajdują się krzemionki, irydoidy, terpenoidy, flawonoidy, garbniki, saponiny, kwasy organiczne, olejki eteryczne, sole mineralne, pektyny i substancje goryczkowe.
Ziele poziewnik działa wykrztuśnie, ściągająco, moczopędnie, przyspiesza regenerację uszkodzonych komórek, wspomaga trawienie. Kiedyś zielem poziewnika leczono zapalenia płuc, oskrzeli, czy gruźlicę. Dzięki właściwościom wspomagającym gojenie się tkanek płucnych zmniejszał się wysięk płucny. Saponiny obecne w tej roślinie mają działanie antyseptyczne, mogą zahamować rozwój bakterii i wspomóc leczenie anginy. Poziewnik zawiera też krzemionkę, a ta z kolei wspomaga bliznowacenie zmian spowodowanych gruźlicą i rozwój prątków powodujących ta poważną chorobę. W przypadku problemów z układem trawiennym ziele zwiększa wydzielanie żółci i pobudza jelita do pracy. Saponiny są w stanie zahamować rozwój niebezpiecznych bakterii i grzybów w układzie pokarmowym.
Poziewnik może też znaleźć się w suplementach mających przyspieszyć i zwiększyć wydzielanie moczu, ale nie samodzielnie, a w połączeniu z innymi ziołami. Wiele leków homeopatycznych korzysta z ziela poziewnika na choroby nerek i pęcherza.
Także na poprawę odporności poziewnik jest skuteczny. Uzupełnia niedobory składników mineralnych, jest wskazany dla osób starszych i rekonwalescentów. Medycyna ludowa stosowała kiedyś poziewnik na uspokojenie.
Poziewnik na zmiany skórne
Naparu z poziewnika używa się na skórę trądzikową, zwiotczałą, łojotokową i zmienioną chorobowo. Dzięki krzemionce skóra staje się bardziej elastyczna, a polifenole hamują wydzielanie łoju oraz zwężają pory. Warto stosować naparu jako toniku do codziennej pielęgnacji skóry trądzikowej.
Jak przyrządzić napar?
Około dwóch łyżeczek suszonego ziela zalewamy wrzątkiem i zaparzamy pod przykryciem przez kwadrans. Po tym czasie przecedzamy i napar gotowy jest do użytku wewnętrznego i zewnętrznego. Można również przyrządzić wino poziewnikowe w celu uzupełnienia krzemionki, wzmocnienia kości i stawów, ocet poziewnikowy jako tonik korzystnie działający na skórę głowy i włosy ze skłonnością do przetłuszczania lub ekstrakt poziewnikowy z kwasem migdałowym, który jest często używany do tworzenia kosmetyków na zmarszczki.
Uwaga: poziewnik w za dużych dawkach jest trujący, może spowodować biegunkę i wymioty. Jest też rośliną szkodliwą dla zwierząt, a szczególnie dla koni, w których organizmach mogą się odkładać toksyny po zjedzeniu z paszą. Także kobiety w ciąży, w okresie karmienia i dzieci powinny powstrzymać się od stosowania poziewnika.
Fot. Wikipedia.pl / pixabay.com