Ruta zwyczajna (Ruta graveolens) znana była już Hipokratesowi jako środek moczopędny i rozkurczowy, ale na ziemiach polskich była to od zawsze roślina ciesząca się dobrą sławą. Dlaczego więc tak niewiele się o niej mówi i większość z Was zapewne nie ma jej w swoich przydomowych ogródkach? Może po przeczytaniu tego artykułu posadzicie ją i będziecie cieszyć się jej leczniczymi właściwościami.
Jak wiele ziół rucie przypisywano wręcz magiczne moce odpędzania złych demonów i czarów, panny młode wplatały ją w wianki na znak swojej niewinności, a w Wigilię częstowano bydło opłatkiem z dodatkiem tego zioła. W „Herbarzu” Marcina Siennika (1568r.) możemy wyczytać, że „kto się obłoży rutą, iże miejsca gołego nie będzie, tedy taki może bazyliszka zabić bez wszelkiej szkody i obrazy”. To zacna rekomendacja, prawda?
Ruta zwyczajna pochodzi z Europy Południowej, z rejonów Morza Śródziemnego, a w naszym kraju uprawiana jest w ogrodach i na plantacjach.
Już na wstępie warto jednak zaznaczyć, że ruta jest rośliną trującą. Nie wolno jej stosować w czasie ciąży, w chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy, nadkwaśności i przy niskim ciśnieniu krwi. W większej ilości zioło to bywa toksyczne, więc trzeba zasięgać porady lekarza lub fitoterapeuty zanim się je zastosuje. Ruta jest też fotouczulająca co oznacza, ze zwiększa wrażliwość na promienie słoneczne.
Ruta ogrodowa, rutka, jak bywa też nazywana, jest wieloletnią rośliną z rodziny rutowatych, która dorasta do 90 cm wysokości. Kwitnie od czerwca do sierpnia na żółto. Drobne kwiatki są zebrane w baldachokształtny kwiatostan, który wyrasta na szczytach rozgałęzień. Owocem ruty jest wielonasienna torebka, która zawiera ciemnobrązowe nasionka. Roślina ma ostry zapach, ale po ususzeniu woń jest bardziej delikatna i przypomina różę.
Ruta zawiera olejek eteryczny, furanokumaryny, flawonoidy (kewrcetynę i rutynę), alkaloidy, kwasy organiczne, witaminę C i sole mineralne. Surowcem zielarskim są liście i ziele.
Działanie
Roślinka ma działanie żółciopędne, wiatropędne, rozkurczowe, uspakajające,, przeciwbólowe, moczopędne, przeciwbólowe, zwalcza robaki, obniża ciśnienie krwi, uszczelnia ściany naczyń krwionośnych, poprawia krążenie obwodowe, zwiększa wydzielanie soków trawiennych i wzmaga wrażliwość skóry na promieniowanie słoneczne (dlatego nie powinno się jej stosować latem w czasie intensywnego operowania słońca!).
W medycynie
Napary i wyciągi alkoholowe są polecane na skurcze żołądka, jelit, dróg żółciowych, kamicę, uszkodzenia wątroby, na zmniejszone wydzielanie soków trawiennych, ale też na osłabioną czynność pęcherza moczowego, obrzęki, na nadciśnienie i zaburzenia krążenia krwi, łamliwość naczyń włosowatych, bolesne miesiączkowanie i przy zaburzonej przemianie materii. Można też stosować napary i wyciągi zewnętrznie na dolegliwości takie jak bielactwo, łuszczyca, a także na trudno gojące się rany.
W kuchni
Ze świeżych, młodych liści można przygotować surówki, sałatki i duszone potrawy z młodymi liśćmi ruty zwyczajnej, albo dodać ich do serów twardych, mięs, a nawet do szpinaku. Ważne, aby były to młode listki, zebrane w miejscu odległym od zanieczyszczeń, na przykład ruchliwych dróg. Najbezpieczniej więc będzie posadzić rutę we własnym ogrodzie! Ruta jest też składnikiem zalewy konserwującej dziczyznę, a ususzone ziele stosowane jest do nacierania mięsa wołowego, baraniego, ale też wieprzowiny. Olejkiem pozyskanym z ruty aromatyzuje się wermuty, likiery i koniaki. Ruta ma charakterystyczny smak, więc można ją dodawać do herbat i różnych napojów owocowych.
Zbiór i suszenie
Zbieramy roślinę przed kwitnieniem w pogodny, suchy dzień i ścinamy górne części pędów. Suszymy w zacienionym i przewiewnym miejscu lub w suszarni, ale do 40 stopni. Uwaga! Należy robić to w rękawiczkach, aby nie poparzyć dłoni. Oczywiście zbierać należy tylko wtedy, gdy upewnimy się, że ziele nie wywoła alergii i do tej czynności nie angażować dzieci. Ususzone ziele przechowujemy w szczelnych opakowaniach bez dostępu światła.