Karczoch zwyczajny, roślina wieloletnia pochodząca najprawdopodobniej z Etiopii, którą niegdyś stosowano w terapii puchliny wodnej (nadmierne gromadzenie się płynów w tkankach, określenie już nieużywane w terminologii medycznej) i schorzeń na tle reumatycznym. Jakie ma działanie, jak się uprawia karczochy i czy warto jeść to warzywo?
Karczoch to warzywo, które z Etiopii trafiło do Egiptu i stamtąd dopiero do południowej Europy, gdzie w XVII wieku pewien mnich benedyktyński zaobserwował właściwości liści karczocha w leczeniu żółtaczki. Karczochy są uprawiane w północnej Afryce, w Indiach, Brazylii, na Krymie i w USA.
Karczoch (Cynara scolymus) należy do rodziny astrowatych. Co prawda jest rośliną wieloletnią, ale w naszym klimacie jest uprawiana jako roślina jednoroczna. Kwitnie na fioletowo od lipca do sierpnia. Kwiaty zebrane są w kulisty koszyczek o średnicy około 10 centymetrów i wyrastają na końcach łodyg. Owocem jest niełupka, a surowcem zielarskim są liście odziomkowe, łodygowe i liście z łodygami. Liście i ziele karczocha zwyczajnego zawierają fenolokwasy, trójterpeny, flawonoidy, sterole, witaminy, garbniki, sole mineralne, zaś koszyczki kwiatowe śluz, pektyny, witaminę C, kwasy organiczne, witaminę B, fitosterole, karotenoidy, enzymy, sole mineralne i cynarozyd.
Jak uprawiać karczochy?
Karczochy wymagają dobrze nasłonecznionego stanowiska, obojętnego lub lekko kwaśnego odczynu gleby. Nasiona należy wysiać do gruntu mniej więcej w połowie maja, a po około czternastu dniach będziemy mogli zaobserwować pierwsze młode pędy. Nasiona można także wysiać do skrzynek i to już w marcu, a rozsadę przenieść do gruntu pod koniec maja. Niestety karczoch jest pracochłonny, bowiem należy regularnie wyrywać chwasty i spulchniać ziemię. O ile jarmuż czy brukselka przetrwają polską zimę, o tyle karczochy niestety nie.
Karczoch, ze względu na bardzo dekoracyjny wygląd, jest wykorzystywany do wieńców, dekoracji przestrzennych, czy bukietów. Można roślinę suszyć lub komponować dekoracje ze świeżym warzywem.
Jak zbierać i suszyć liście?
Surowiec zielarski, liście karczocha, należy zebrać w czasie, gdy roślina kwitnie. Suszymy je w temperaturze otoczenia, w przewiewnym miejscu. Za to koszyczki kwiatowe trzeba zebrać przed kwitnieniem, jeśli mamy za,miar je zjeść, bo jeśli przegapimy ten moment, to roślina nie będzie nadawała się do zjedzenia.
Jakie działanie ma karczoch?
Roślina ma działanie przede wszystkim żółciopędne, żółciotwórcze, poza tym moczopędne, obniża poziom złego cholesterolu, ma działanie przeczyszczające, wspomaga regenerację i wzmacnia wątrobę, stąd często karczoch znajduje się na liście składników w suplementach na problemy z tym narządem.
Zastosowanie
W medycynie karczoch zwyczajny jest zalecany na stany zapalne woreczka żółciowego i przewodów żółciowych, na kamicę żółciową, problemy z wątrobą, na zapalenie wirusowe wątroby, miażdżycę naczyń krwionośnych, pomocniczo też przy niewydolności nerek.
Oczywiście większość z nas zna smak karczocha, jako dietetyczne i smaczne warzywo. Jadalna częścią jest bardzo mięsiste dno kwiatostanowe z okrywami.
Koszyczki kwiatowe należy przed ugotowaniem w solonej wodzie dokładnie oczyścić. Karczoch jest smaczny na zimno, na gorąco, marynowany, z sosami lub z masłem. Warto także spróbować karczocha smażonego na patelni lub zjeść surowe warzywo, które w tej postaci ma orzechowy smak.
Źródło: ?Ziołowe królestwo?, Wydawnictwo Publicat S.A., Poznań.
Fot. Pixabay.com