Jastrzębiec kosmaczek lub potocznie niedośpiałek, to drobny żółty kwiatek, który opanował Europę, Kaukaz, Syberię Zachodnią, Zakaukaz, ale można go spotkać również w Australii, Ameryce Północnej i Nowej Zelandii, gdzie znalazł się przypadkowo, jako tak zwany gatunek zawleczony. Co trzeba o tej roślinie wiedzieć? Jaki ma właściwości?

Hieracium pilosella L. Należy do rodziny astrowatych. W naszym kraju występuje aż 100 gatunków jastrzębców, ale to kosmaczek jest najłatwiejszy do rozpoznania. Ma bezlistną, wyprostowaną, dorastającą do 30 cm łodygę, a na wierzchołku znajduje się jeden kwiatostan. Pod ziemią kryje się pełzające, zgrubiałe kłącze. Kwiaty barwy żółtej są języczkowate, mają czerwone smugi na listkach od spodu, koszyczki mają widoczne włoski. Owocem jest niełupka z puchem u szczytu, który zwiększa powierzchnie lotną. Nasiona roznosi wiatr nawet na bardzo duże odległości. Kwitnie od maja aż do października. Lubi rosnąc w piasku, na wrzosowiskach, przydrożach, gdzie gleba jest sucha, a stanowisko słoneczne. Jest to gatunek zmienny morfologicznie i tworzy mieszańce z innymi przedstawicielami gatunku.

Surowiec leczniczy

Surowcem leczniczym używanym także w lekach jest ziele wraz z kwiatami i część korzenia. Roślina pozyskiwana jest z upraw, a preparaty lecznicze oparte są na suszonych i pokruszonych lub sproszkowanych elementach ziela i korzenia kosmaczka. Leki roślinne z tą roślina dostępne są w postaci naparu lub też w tabletkach.

HMPC (The Committee on Herbal Medicinal Products) uznał, że jastrzębiec kosmaczek jest łagodnym środkiem moczopędnym, składnikiem leku zwiększającego produkcję moczu i łagodzącym dolegliwości dróg moczowych. Co ważne, zioło mogą stosować wyłącznie osoby dorosłe.

Wnioski HMPC opierają się głównie na doświadczeniach tak zwanego „tradycyjnego stosowania”, które potwierdza bezpieczeństwo i skuteczność kosmaczka.

Leki z jastrzębcem kosmaczkiem w składzie są dobrze tolerowane przez pacjentów, ale należy pamiętać, że nie są one odpowiednie dla osób z chorobami, w których jest zalecane zmniejszenie ilości przyjmowanych płynów, np. choroby serca i nerek.

Jastrzębiec kosmaczek zawiera pochodne kumaryny (mające właściwości przeciwobrzękowe i uspokajające), substancje gorzkie, garbniki, kwas kawowy (wtórny metabolit występujący w tkankach roślinnych o właściwościach antyoksydacyjnych) i śluz.

Napary, nalewki, wyciągi działają przeciwzapalnie i poprawiają apetyt. Herbatka ziołowa pomoże na biegunkę i problemy jelitowe, a naparem można przemywać rany. Mówi się też o tym, że jastrzębiec kosmaczek ma działanie przeciwnowotworowe. To kwas kawowy blokuje związki kancerogenne powstające w drodze metabolicznych przemian niektórych substancji rakotwórczych (np. nitrozamin).

Jak przyrządzić herbatę i nalewkę?

Aby zrobić herbatkę 2 łyżeczki ziela jastrzębca kosmaczka zalewamy szklanką wrzącej wody i parzymy pod przykryciem przez kwadrans. Pijemy na czczo i pół godziny przed głównymi posiłkami.

Nalewkę można zrobić zalecając 50 gramów ziela szklanką wódki. Alkohol odstawiamy na 21 dni w chłodne, zaciemnione miejsce, po tym czasie filtrujemy na przykład przez kilkukrotnie złożoną gazę. Dawkujemy po łyżce stołowej rozpuszczonej w połowie szklanki letniej wody do dwóch razy w ciągu doby.

Roślina nadaje się także do celów kulinarnych. Kwiaty i liście rośliny mają lekko cierpki smak,goryczkowy, ale dodają potrawom nuty ciekawej pikanterii. Zwłaszcza listki są wyraziste w smaku. Można dodawać je do sałatek i dekorować kwiatami kanapki.

Chociaż kosmaczek jest dość pospolitą rośliną, to najczęściej jest tępiony jako chwast. Zresztą łatwo się poddaje wszelkim preparatom chwastobójczym. Warto jednak dać zarówno temu, jak wielu innym gatunkom szansę. Jeśli bezlitośnie będziemy „poprawiać” przyrodę, stracimy bezpowrotnie mnóstwo cennych ziół i pięknych roślin, a co za tym idzie całe bogactwo pożytecznych owadów.

Źródło: 10 lipca 2015 r. EMA/HMPC/331455/2015 Komitet ds. Produktów Leczniczych Roślinnych (ang. HMPC)

Fot. pixabay.com