Czytając o różnych roślinach leczniczych napotykamy na takie pojęcia, jak olejki lotne, flawonoidy, gorycze, garbniki, glikozydy etc. Ale co to znaczy? Co kryje się pod tymi pojęciami? Mam nadzieję, że dzisiejszy krótki wpis pokrótce Wam je wyjaśni.
Większość substancji czynnych zawartych w roślinach leczniczych została opisana naukowo, ale wciąż natura pozostawia nam mnóstwo do odkrycia. Wiadomo, że działanie izolowanych związków nie jest identyczne z działaniem całej rośliny. Właściwości zmieniają się w zależności od tego, czy spożywamy kwiaty, czy owoce oraz w jakim czasie je zbieramy. To wszystko wpływa na pewną ostrożność przy włączaniu tych roślin we współczesnej medycynie opartej na dowodach naukowych. Rośliny wolno stosować tylko wtedy, jeśli znamy zawarte w nich substancje czynne. Oto niektóre z nich.
OLEJKI LOTNE
Do tej kategorii należy ponad sto różnych związków. Wszystkie mają podobne cechy. Wpływają między innymi przeciwzapalnie na podrażnienia skórne, rozkurczowo, wykrztuśnie, moczopędnie, a także posiadają tonizujący wpływ na jelita, żołądek, wątrobę i pęcherzyk żółciowy.
ALKALOIDY
Jest to grupa związków niesamowicie silnych, które bywają nazywane truciznami leczniczymi. Rośliny bogate w alkaloidy mogą być stosowane wewnętrznie wyłącznie, leczniczo pod kontrolą lekarską. Jednym z bardziej znanych alkaloidów jest atropina, zawarta w dużej ilości w pokrzyku wilczej jagodzie, powszechnie znanej jako leśna śmierć. Dawka zaledwie 0,5 mg atropiny wystarcza do wywołania pobudzenia psychomotorycznego, splątania, gadatliwości, aż po napady furii. Alkaloidy w małych dawkach będące czynnikiem wspomagającym z innymi substancjami wzmagają zdolności lecznicze roślin. Kurczą one naczynia i pobudzają.
GORYCZE
To one są odpowiedzialne za gorzki smak wielu znanych roślin. Dają się podzielić je na trzy grupy. Pierwsza z nich ułatwia wydzielanie soku żołądkowego i ma działanie tonizujące. Druga działa w połączeniu z olejkami lotnymi. Związki te działają antyseptycznie, pobudzają czynność wydzielniczą jelit, wątroby i pęcherzyka żółciowego. Trzecia grupa znana jest pod nazwą kapsainocydów. Rzadko występuje w europejskiej roślinności, ale znajdziemy ją w imbirze, papryce i kalganie. Pobudzają trawienie i wspomagają układ sercowo-naczyniowy.
FLAWONOIDY
Jest to ogromna grupa składników o podobnej budowie chemicznej. Obecnie rozróżnionych jest 5000 flawonoidów, których działanie jest odmienne. Jedne wpływają na elastyczność naczyń włosowatych, inne zwalczają kurczowe bóle układu pokarmowego, a jeszcze inne wpływają na układ krążenia. Flawonoidy nasilają również działanie innych składników roślin.
GARBNIKI
Są to substancje roślinne mające zdolność wiązania białek skóry i błon śluzowych zwiększając tym samym ich odporność. Garbniki działają ściągająco i pomagają zwalczać bakterie kolonizujące się na uszkodzonej skórze oraz błonie śluzowej.
GLIKOZYDY
Jest to grupa organicznych związków chemicznych zbudowanych z części cukrowej i aglikonowej. Mają szeroki wachlarz właściwości, a ich najważniejszą cechą wspólną jest rozpad wskutek hydrolizy (obecności wody) lub enzymatyczny. Do najbardziej znanych należą glikozydy naparstnicy działające silnie nasercowo. Inne glikozydy wpływają w głównej mierze na układ pokarmowy.
KRZEMIONKA
Kwas krzemowy lub krzemionka (taka jest popularna nazwa formy krystalicznej) wzmacnia tkankę łączną, włosy i paznokcie. W większych dawkach ma działanie moczopędne.
SAPONINY
Saponiny upłynniają śluz i dzięki temu działają wykrztuśnie. Ich budowa podobna jest do glikozydów. Wykazują działanie wzmacniające układ odpornościowy i antybiotyczne.
ŚLUZY
Są to substancje bardzo bogate w węglowodany. Pęcznieją pod wpływem wody, mają konsystencję ciągnących się pasm. Działają łagodząco.
OLEJKI GORCZYCZNE
Należą do olejków eterycznych i mają piekący smak. Mocno pobudzają układ pokarmowy i zabezpieczają komórki przed drobnoustrojami.
WITAMINY
Witaminy należą do składników odżywczych potrzebnych do prawidłowego funkcjonowania ludzkiego organizmu. Nasz organizm poza pewnymi wyjątkami nie jest w stanie wytworzyć ich samodzielnie, więc musimy je dostarczać zarówno w owocach, warzywach, jak i ziołach.
Prowitamina A lub beta-karoten stabilizują układ odpornościowy i sprzyjają regeneracji komórek. Witamina B pełni najważniejszą rolę w wytwarzaniu energii, a witamina C wzmacnia odporność i mechanizmy obronne organizmu.